Een onzichtbare crisis
In Nederland is deelname aan kansspelen, waaronder loterijen, wettelijk voorbehouden aan volwassenen van 18 jaar en ouder. Toch blijkt uit praktijkervaring en meldingen van bezorgde burgers dat jongeren relatief eenvoudig kunnen deelnemen aan nationale loterijen zoals de Postcode Loterij en de VriendenLoterij. Met een minimale aanmeldprocedure, waarin vaak alleen een geboortedatum wordt gevraagd zonder verificatie via ID of iDIN, vormen jongeren een kwetsbare doelgroep die nauwelijks beschermd wordt. Via jongerenrekeningen, of door simpelweg onjuiste gegevens in te voeren, kunnen zij zonder enige moeite loten kopen en meedoen aan trekkingen. Dat dit fenomeen vrijwel onzichtbaar blijft voor de toezichthouders, maakt het des te schrijnender.
Wat deze kwestie nog urgenter maakt, is het feit dat de Kansspelautoriteit (Ksa) – de instantie die toezicht zou moeten houden op naleving van de Wet op de kansspelen – in sommige gevallen stelt niet verantwoordelijk te zijn voor dit soort situaties. Tegelijkertijd blijven loterijen massaal wervende post versturen naar adressen met minderjarigen, zonder dat zij verifiëren wie de ontvanger is. In een tijd waarin jongeren steeds vaker blootstaan aan risicovol gedrag via digitale kanalen, is het onacceptabel dat deze vorm van deelname aan kansspelen zo makkelijk en onaangetast blijft bestaan. Wat hier ontbreekt, is niet regelgeving, maar handhaving.
De wetgeving rondom kansspelen
Leeftijdsgrens van 18 jaar: wat zegt de Wet op de kansspelen?
De Wet op de kansspelen stelt dat deelname aan kansspelen in Nederland alleen is toegestaan voor personen van 18 jaar en ouder. Dit geldt niet alleen voor online casino’s of sportweddenschappen, maar ook voor goededoelenloterijen zoals de Postcode Loterij en de VriendenLoterij. De wet beoogt hiermee kwetsbare groepen, en in het bijzonder minderjarigen, te beschermen tegen gokverslaving, financiële schade en beïnvloeding op jonge leeftijd.
De verplichting tot leeftijdscontrole ligt primair bij de aanbieder van het kansspel. Die moet actief voorkomen dat jongeren kunnen deelnemen. In de praktijk blijkt echter dat deze controle vaak minimaal is. Het enkel vragen naar een geboortedatum zonder verificatie volstaat momenteel bij veel loterijen, wat de effectiviteit van de wet ernstig ondermijnt.
Verschil tussen loterijen en andere kansspelen in wetgeving
In Nederland maakt de wet onderscheid tussen verschillende soorten kansspelen. Zo vallen loterijen onder het ‘regime van de goededoelenloterijen’ en gelden er andere regels dan bij risicovollere kansspelen zoals casinospelen of online gokken. Voor loterijen zijn de toelatingseisen soepeler, omdat de opbrengsten ten goede komen aan maatschappelijke doelen.
Toch ontslaat dit hen niet van de verantwoordelijkheid om jongeren te weren. Bij andere kansspelen is leeftijdsverificatie vaak strenger geregeld, met verplichte ID-controle of iDIN-registratie. Voor loterijen ontbreekt die dwingende controle, wat resulteert in een juridisch vacuüm waarin jongeren onbedoeld tussen wal en schip vallen.
Hoe jongeren toch kunnen meedoen
Ondanks de duidelijke wettelijke grens van 18 jaar, kunnen jongeren in de praktijk verrassend eenvoudig deelnemen aan loterijen zoals de Postcode Loterij en de VriendenLoterij. Een van de belangrijkste redenen hiervoor is het ontbreken van effectieve leeftijdscontrole tijdens het aanmeldproces. De meeste loterijen vragen bij registratie slechts naar een geboortedatum, die door de deelnemer zelf handmatig ingevoerd wordt. Deze gegevens worden zelden gecontroleerd aan de hand van een identiteitsbewijs of een verificatiesysteem zoals iDIN. Hierdoor kunnen jongeren eenvoudig een valse geboortedatum opgeven en alsnog meespelen.
Daarbij komt dat jongeren vaak over een eigen betaalrekening beschikken, de zogenoemde jongerenrekening, die gekoppeld is aan hun naam. Omdat deze rekeningen qua functionaliteit nauwelijks verschillen van reguliere bankrekeningen, kunnen ze probleemloos worden gebruikt voor automatische incasso’s of betalingen aan loterijen. De systemen van de loterijorganisaties maken geen onderscheid tussen een volwassen- en een jongerenrekening, waardoor een belangrijke signalerende functie ontbreekt.
De rol van de post
Een opvallend, maar onderschat aspect van jongerenparticipatie in loterijen is de manier waarop loterijorganisaties gebruikmaken van fysieke post om reclame te maken. Grote loterijen zoals de Postcode Loterij en de VriendenLoterij sturen op regelmatige basis wervende brieven naar miljoenen Nederlandse huishoudens. Deze post bevat vaak kleurrijke folders, krasloten, promotiecodes en persoonlijke aanhef (“Beste bewoner” of zelfs bij naam), waarmee de indruk wordt gewekt dat men al bijna heeft gewonnen. Hoewel deze post in principe gericht is aan volwassenen, belandt zij ook op de mat in huishoudens waar minderjarigen wonen.
In veel gevallen openen jongeren deze post zelf of worden ze via hun ouders aangemoedigd om ‘even mee te doen’. De verleidelijke toon, gecombineerd met de belofte van grote geldprijzen of mooie cadeaus, spreekt ook een jong publiek aan. Er is geen enkel mechanisme dat voorkomt dat minderjarigen zich op basis van deze fysieke reclame aanmelden.
Digitale deur staat open
Naast de fysieke post is het internet de andere grote toegangspoort voor jongeren tot loterijen. De meeste loterijen beschikken over goed ontworpen, gebruiksvriendelijke websites waar deelname in slechts enkele klikken geregeld is. De digitale inschrijfprocedure is snel en laagdrempelig. In plaats van een controle op leeftijd via officiële identificatiemiddelen, volstaat het invullen van een geboortedatum.
Opvallend is dat veel van deze websites nauwelijks barrières opwerpen om minderjarigen te weren. Waar bij andere kansspelen, zoals online casino’s, iDIN of ID-controle verplicht is, blijft deze eis bij loterijen vaak achterwege. Dat maakt het internet een bijzonder kwetsbare omgeving.
Lees ook: Cyberpesten en digitale verleiding
Reclamegerichtheid en jongeren
Loterijen maken op grote schaal gebruik van marketingstrategieën die niet alleen volwassenen aanspreken, maar ook jongeren makkelijk bereiken. Denk aan bekende Nederlanders, influencers en prijzen als gadgets of belevenissen. Jongeren zijn gevoelig voor succes, groepsgevoel en directe beloning.
Hoewel formeel verboden, wordt er in de praktijk zelden opgetreden tegen marketing die jongeren bereikt. Online platforms zoals YouTube versterken dit effect door algoritmes die op gedrag sturen, niet op leeftijd.
Lees ook: Hoe kansspelen jongeren kunnen aantrekken
Verantwoordelijkheid van loterijen
Loterijorganisaties dragen een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Toch ontbreekt het in de praktijk vaak aan actieve controle, signalering en preventie bij inschrijvingen van jongeren. Er is vooral focus op het verhogen van deelnamecijfers.
Ook ontbreekt intern beleid om jongeren te weren, bijvoorbeeld door automatische detectie van jongerenrekeningen of opvallende adrescombinaties.
Lees ook: Strengere eisen bij online casino’s
Reactie van de Kansspelautoriteit
De Kansspelautoriteit erkent het probleem in algemene zin, maar geeft in individuele gevallen aan dat handhaving buiten haar directe bevoegdheid valt. Klachten worden doorverwezen naar civiel recht of het Juridisch Loket. Dit leidt tot frustratie en gebrek aan vertrouwen in het toezicht.
Hoewel de toezichthouder stelt dat meldingen bijdragen aan marktinzicht, blijft structurele handhaving uit. Dit versterkt het beeld van een toezichthouder die observeert, maar niet ingrijpt.
Gevolgen voor jongeren
Vroeg contact met kansspelen verhoogt de kans op problematisch speelgedrag op latere leeftijd. Jongeren wennen aan het idee van geld verdienen via geluk in plaats van inspanning. Financiële schade, schuldvorming en gokverslaving liggen op de loer.
Daarnaast kunnen jongeren de impact van verlies of misleiding moeilijker verwerken. Zonder begeleiding is het risico op herhaald gedrag groot.
Verhalen uit de praktijk
Meerdere ouders meldden dat hun kind zich zelfstandig inschreef met gebruik van een jongerenrekening of oudergegevens. Ondanks opzegpogingen bleef automatische incasso plaatsvinden. Sommige loterijen reageerden nauwelijks of vertraagd, wat het probleem vergrootte.
Voor jongeren is het vaak onduidelijk dat zij iets illegaals doen. Reclame maakt deelname aantrekkelijk, zonder dat duidelijke waarschuwingen zichtbaar zijn.
Mogelijke oplossingen
- Verplichte leeftijdsverificatie via iDIN bij iedere inschrijving
- Selectieve verspreiding van reclamepost, uitsluiting van huishoudens met minderjarigen
- Aanscherping van de reclamecode en actieve handhaving
- Bewustwording bij ouders, scholen en verenigingen
Deze stappen zijn technisch en juridisch uitvoerbaar, mits er politieke en sectorbrede wil is.
Oproep aan politiek en maatschappij
Er is een gecoördineerde aanpak nodig. Politiek moet wetgeving aanscherpen. Toezichthouders moeten actief ingrijpen. Scholen en ouders moeten jongeren begeleiden. En de loterijsector moet verantwoordelijkheid nemen.
Zonder ingrijpen blijven jongeren blootgesteld aan een systeem dat hen niet hoort te bedienen. Het is tijd dat woorden worden omgezet in daden.
Kritische kanttekening van de redactie
Hoewel dit artikel scherpe signalen geeft over de toegankelijkheid van loterijen voor minderjarigen, ontbreekt op dit moment harde cijfermatige onderbouwing. Er wordt gerefereerd aan praktijkervaringen en meldingen van bezorgde burgers, wat de kwalitatieve urgentie onderstreept. Concrete data over het precieze aantal minderjarige deelnemers, het percentage klachten bij de Kansspelautoriteit of de financiële omvang van deze problematiek zijn echter (nog) niet breed beschikbaar of openbaar gepubliceerd. Dit maakt de analyse vooral kwalitatief en anekdotisch van aard. Verdere kwantitatieve onderbouwing zou de schaal en maatschappelijke impact van het geschetste probleem sterker objectiveren, maar doet niets af aan de individuele gevolgen die de auteur terecht benadrukt.
Disclaimer:
De inhoud van dit artikel is bedoeld ter inspiratie en reflecteert de persoonlijke visie van de auteur. Hoewel we ernaar streven nauwkeurige informatie te bieden, kunnen er geen garanties worden gegeven over de volledigheid of juistheid. Raadpleeg bij specifieke vragen of twijfels altijd een expert.
